Bugün bir basın toplantısıyla İstanbul Politikalar Merkezi, KONDA Araştırma Şirketi ve National Democracy İnstitute işbirliğiyle, Fuat Keyman’ın, Tarhan Erdem’in ve benim yürütücülüğünde, seçim sistemi ve siyasi partiler kanunu reformları üzerine çalışılan öneriler kamuoyuna açıklandı.
Proje kapsamında Tarhan Erdem’in imzasıyla 1876 yılından bu yana uygulanan yasama meclisleri seçimi ve siyasi partiler kanunları derlendi, incelendi ve kitaplaştırıldı. Tüm partilerin siyasi ve seçim işlerinden sorumlu yetkililerinin, sivil toplum ve kadın hareketi temsilcilerinin katılımlarıyla basına kapalı odak grup çalışmaları yapılarak seçim ve siyasi partiler kanunlarının demokratikleşmesi, kadının siyasette güçlendirilmesi tartışıldı, mutabakat alanları arandı.
Ulaşılan sonuçlar ve hazırlanan öneriler bu hafta içinde önce yine partilere tek tek ziyaret edilerek verildi. Rapora, www.ipc.sabanciuniv.edu’dan ulaşabilirsiniz)
Odak gruplardan seçim sistemi konusunda edindiğimiz sonuçları şöyle özetleyebiliriz:
1. Seçimlerin yargı denetiminde ve Yüksek Seçim Kurulunca yönetilmesi konusunda tam bir mutabakat vardır. Fakat aynı zamanda YSK’nın yetkilerinin yeniden tanımlanması, mümkün olduğunca olası sorunların çözüm yollarının YSK inisiyatifiyle değil kanunun düzenlediği kurallarca yapılıyor olması talep edilmektedir.
2. YSK kararlarına yargı yolunun açılması konusunda tam bir mutabakat vardır.
3. Partiler arasında YSK’nın oluşumu, siyaset marifetiyle atanan veya siyaseti temsil eden aktörlerin YSK içindeki yetki ve sorumlulukları gibi konularda ise mutabakatsızlık olduğu dikkati çekmektedir.
4. İl, İlçe Sandık Kurullarının oluşumu, oy sayımı, zaptı, duyurulması, bilgilerin paylaşımları gibi teknik konularda yeniden düzenlemeler konusunda güçlü bir talep ve mutabakat gözlenmektedir.
5. Seçim çevresi tanımının değiştirilmesi ve daraltılmış bölgeye geçiş konusunda da yaygın mutabakat gözlenmektedir. Fakat daraltılmış bölgelerin nasıl tanımlanacağı konusunda farklı fikirler gözlenmektedir.
6. Seçim sisteminde barajın düşürülmesi konusunda genel bir kabul vardır. Ama baraj rakamının ne olabileceği konusunda farklılıklar gözlenmekle beraber 3-5 aralığında bir oranın genel kabul gördüğü söylenebilir.
7. Seçim kampanyalarındaki “kullanılacak dil” ve diğer bazı kısıtlamaların kaldırılması taleplerinde, seçim ittifakının önünün açılması yönünde üç büyük parti dışındaki partilerde güçlü bir talep ve uzlaşma vardır.
Siyasi Partiler Kanunu hakkında ise:
1. Siyasi Partiler Kanunun yok sayılması ve tümüyle baştan yazılması konusunda mutabakat vardır.
2. Parti içi demokrasi eksikliği, lider sultası, önseçim konularında herkes mutabık olmakla beraber bu düzenlemelerin kanunla mı yapılacağı yoksa her partinin kendi inisiyatifine ve uygulamasına mı bırakılmalı sorusunda farklı görüş ve öneriler vardır.
3. Kadın kollarının Siyasi Partiler Kanununda da tanımlanması ve bağımsız bütçe ve kaynağının olması konusunda yaygın bir mutabakat vardır.
4. Tüm siyasi seviyelerde kadın kotasının olması, kotanın doğru uygulanabilmesi için daha net tanımlama ve kısıtlamalar yapılması konusunda tam bir mutabakat vardır.
5. Partilerin yalnızca Sayıştay tarafından mali denetimi talep edilmektedir.
6. Partilere hazine yardımı konusunda yeni düzenlemeye ve kapsamın genişletilmesi yönünde üç büyük parti dışındaki partilerde güçlü bir talep ve uzlaşma vardır.
Sorunlar ise:
1. Partiler arasında karşılıklı olarak derin bir güvensizlik görülmektedir.
2. İktidar partisinin hegemonik gücü ve siyaset tarzı nedeniyle tartışmalar eşitler arasında uzlaşma arayışı biçiminde değil iktidar partisinden talep biçiminde gelişmektedir. İktidar partisi temsilcileri de tartışmalara görüşlerini aktarmak biçiminde ve geleceğe dair değil yaptıklarını savunmak ve geçmişe dair bir eksende oluşan dil ve yaklaşımla katılmaktadırlar. Bu iki taraflı yaklaşım ve dil farkı gerekli düzenlemeler için gereken tartışma ortamını eksiltmektedir.
3. Gerek partilerin gerek sivil toplum kuruluşları adına katılan katılımcıların seçmen kütükleri, oy verme-sayım-tutanak-duyuru gibi konularda teknolojinin getirdiği olanaklar ve tehdit konusunda az bilgi sahipleri oldukları görülmektedir. Dolayısıyla özellikle seçmen kütüklerinin düzenlenmesi, güncellenmesi, güvenliği gibi konular teknolojinin gerekleri üzerinden değil siyaset üzerinden değerlendirilmektedir. Bu bilgi eksikliği de gerek teknolojik imkanlar gerekse de tehditler konusunda gerekli düzenlemeler için gereken tartışma ortamını eksiltmektedir.
Reform Önerileri
Öneri 1: Eş Zamanlı ve Birbirini Tamamlayan Reformlar Uygulamaya Koyulmalı
Öneri 2: Reformlar Yapılırken Katılımcı ve Şeffaf Bir Süreç İşletilmeli
Öneri 3: Reformlar Yapılırken Yönetim Sistemi-Seçim Sistemi İlişkisi Göz Önünde Bulundurulmalı
Öneri 4: Yeni Anayasa Süreci Canlı Tutulmalı
Öneri 5: Temsiliyet Sağlanmalı
Öneri 6: Yerel Yönetimler Güçlendirilmeli
Öneri 7: Parti Adayları Belirlenirken Ön Seçim Yapılmalı
Öneri 8: Partiler Hesap Verebilmeli
Öneri 9: Partiler Özgürce Örgütlenebilmeli