Israrla kutuplaşma yazıyorum. Seçimden bir gün önce yazılmış bu yazıyı okurken sizler yerel seçim sonuçlarını biliyorsunuz. Okur belki de bu yazıda benden seçim araştırmamızın seçim sonuçlara uygun olup olmadığını yazmamı, tartışmamı bekliyor. Ama inanın bunun hiç önemi yok.

Bu yerel seçimin sonuçları hem sosyolojik olarak hem de siyasal olarak farklı bir süreci yaşadığımızı anlamamızı sağlayacağını umuyorum.

Yaşananları, Türkiye’nin son otuz yılda yaşadıklarını, toplumun bildiğimiz dışında bir ruh halinde olduğunu anlamaya çalışmamız gerektiğini bu yerel seçim sonuçları da bizleri ikna edemezse hangi başka göstergelere gereksinmemiz var, doğrusu bilemiyorum.

Yaşanılan değişimin, geldiğimiz dalga boyunun doğru, olumlu olup olmadığından önce anlamaya çalışmamız önemli.

Bildiğimiz teoriler, modeller, çok şematik ve doğrusal neden-sonuç açıklamaları bu durumu açıklamaya yetmiyor. Bütün bu olanları yalnızca siyasi aktörler ve partiler üzerinden açıklamak da yetmiyor.

Bu değişimi anlayamadığımız için giderek bir birinden uzaklaşan üç taraflı bir kutuplaşma yaşıyoruz. Kutuplaşmanın en önemli sonucu da giderek ortak yaşama irademizi kaybediyoruz.

Hâlbuki hepimiz yarın aynı güneşe, aynı kader uyanacağız. Tıpkı bugün de aynı güneşe aynı kadere inandığımız gibi.

O nedenle, hepimizin, bulunduğumuz kutuptan, aldığımız pozisyonun önyargılarından kurtularak olan biteni anlamamız lazım.

Hepimiz, aldığımız pozisyona âşık olmuş, pozisyonumuzun belirlediği algılar, ürettiği korkulara hapsolmuş, var olduğunu sandığımız hayali dünyanın şehvetine, kendi dilimizin avazına mahkûm bir pencereden bakıyoruz her şeye.

Bu aşk bizi diğerlerini düşman en hafifinden öcü olarak görmeye götürüyor bizi. Şu andaki ruh halimiz, ötekilerin olmadığı bir dünyayı özlemek. Artık temel meselemiz, farklılıklarımızla bir arada yaşamanın mutabakatını yeniden nasıl kurabiliriz sorusudur bence. Bunun birinci gereği değişenleri, farklılıkları kabullenmekten geçiyor. O nedenle de pozisyonlarımıza aşkımızın esaretinden kurtulabilmemiz gerekiyor.

Birlikte yaşama sorunu evrenseldir

Ah bir kabul edebilsek, birbirimize tıpkı benzemeyebileceğimizi. Farklı kökenlerimiz, farklı inançlarımız, farklı beklentilerimiz olabileceğini. Farklı yerlerde, farklı etnik kökenden, farklı inançlardan ana babalardan ama bu ülkede doğduğumuzu. Ama hepimizin daha özgür, daha adil, daha eşit olmak istediğimizi. Daha zengin, daha refah, daha huzurlu, daha insan haklarına ve hukuka saygılı, kısaca yurttaşı olmaktan gurur duyacağımız bir ülke hayalinin ortak olduğunu.

Biz ise, ötekilerin olmadığı bir dünya istiyoruz. Ötekilerin varlığını kabullenmenin ön şartı olarak ya kendi farklı kimliklerini unutmalarını, unutamıyorlarsa bari bizim onlara çizdiğimiz sınırların içinde yaşamaya razı olmalarını dayatıyoruz. Bizim onlara biçtiğimiz rolün dışında başka rol talep etmemeleri gerektiğini, O rolün gerektirdiği kılık kıyafetten başka şey giymemelerini, başka iş istememelerini bekliyoruz.

Farklılık talebi yalnızca ayrılık talebi ya da diğerlerini yok etme gücü arayışı değildir. Bu talep iyi-kötü değil, sosyolojiktir. Mesele farklılıklarımızla, bir arada, birbirimizi etkileyerek, çoğaltarak, iletişim içinde, bir arada yaşamayı becerebilmektir.

Öfkeler, korkular, umutlar ve değişim talebi

Geri dönmek için çok geç, çok uzaklara geldik. Artık herkes kim olduğunu, neleri kaçırdığını, nelere ulaşmasına hangi egemenlerin engel olduğunu, kaçırdıklarının nerede olduğunu ve kaçırdıklarına ulaşmak için ne yapması gerektiğini biliyor. Yaşadıklarından, egemenlerin şimdiye kadar ki acımasızlığından, bunca ölümden bunca faili meçhulden sonra da öfkeli. Öfkesini anlamamızı, farklılığını dikkate almamızı istiyor.

Galiba tüm toplum, dört duygu halinin ortasında ve karmaşasında yaşıyor. Bu karmaşıklığı çözemedikçe de toplumun ruh hali ve kimyası giderek bozuluyor. Öfkeler, korkular, umutlar ve değişim talebi hem toplumu hem bireyleri şaşkına çevirmiş durumda. Toplum ve siyaset bu duyguların da, gündelik hayatın da, ülke sorunlarının da karmaşıklığını yönetemiyor. Üstelik bu duygular her birey için farklı olsa bile, tüm toplum bu duyguların kaynağı ve yönü konusunda giderek kristalize oluyor. Bu duyguların toplumsal hali giderek bireysel duyguların yerine geçiyor.

Son otuz yılın yaşanılanlarından sonra bile bu ülkenin sade yurttaşları, gündelik hayatında bakkalını ayırmadı henüz. Kızının, oğlunun evliliğinde etnik köken ya da din sorgulayanlar varsa da hala büyük çoğunluk bunları önemsemiyor. Birbirinin camisine, cem evine, ibadethanesine sade yurttaşlar saygılı hala. Yalnızca bu üç gösterge bile bu ülkenin insanlarının derin ortak yaşama arzularının göstergesi.

Meselemiz yeni toplumsal mutabakatı yapabilmek. Yeter ki pozisyonlarımız, kutuplarımızın kör edici ruhi ve akli esaretinden kurtulabilelim.